What are comets? Let's Explore!

"မင်းနဲ့နောက်ထပ်မတွေ့ရတော့ဘူး၊ ကြယ်တံခွန်လို မိုးသားထဲခရီးထွက်သွားတော့............။

တကယ်ဆိုအကောင်းဆုံးပေးဆပ်သွားခဲ့တာပဲ၊ ကျန်တာတွေ အားလုံးနှုတ်ဆက်ထားခဲ့လိုက်တော့။"

ကဲ ဒီသီချင်းစာသားလေးကို ရင်းနှီးကြသလို ကြယ်တံခွန်ဆိုတဲ့ ကောင်းကင်ပေါ်က ရောင်စဉ်တန်းလေးကို တော်တော်များများမမြင်ဖူးရင်တောင်ရင်းနှီးကြမယ်ထင်ပါတယ်၊ မရင်းနှီးလဲ စိတ်မပူကြပါနဲ့၊ အခု Content လေးကနေ Explorerလေးတိုကို အလုံးစုံရှင်းပြပေးမယ်နော်။

ဒီနေ့ရဲ့ content လေးမှာတော့

• ကြယ်တံခွန်ဆိုတာဘာလဲ

• ကြယ်တံခွန်လေးတိုရဲ့ ဖြစ်ပေါ်လာပုံ

• လှေနံနှစ်ဖက်နင်းတဲ့ လူရှုပ်ကြယ်တံခွန်လေးများ

• ကြယ်တံခွန်လေးတိုရဲ့ မွေးရပ်မြေ

• ကြယ်တံခွန်လေးတိုရဲ့အမျိုးအစားလေးတွေရယ်၊

• Celeကြယ်တံခွန်လေးတွေရယ်နဲ့

• Celeလေးတွေကို ပြန်မြင်ရနိင်ချေရှိလား ဒါမှမဟုတ် Comet‌လေးတွေကပြန်လာမှာလား

အစရှိတဲ့ ခေါင်းစဉ်လေးတွေကို တင်ဆက်ပေးမှာဖြစ်ပါတယ်

ကြယ်တံခွန်ဆိုတာဘာလဲ 𝜗𝜚 ₊˚⋆

ကြယ်တံခွန်လေးတွေဆိုတာ လွန်ခဲ့တဲ့နှစ်ပေါင်း ၄.၆ ဘီလီ‌ယံကျော်က ရှေးဖြစ်ပစ္စည်းတွေနဲ့ ဖွဲစည်းထားတဲ့အကြွင်းအကျန်ကျောက်ကလေးတွေပဲဖြစ်ပါတယ်။ သူတိုက ကိုကိုနေ ကို ဘဲဥပုံပတ်လမ်းနဲ့ လှည့်ပတ်ကြပြီးတော့ အလွန်ကိုရှည်လျားတဲ့ အမြှီးတွေရှိကြပါတယ်။ သူတိုမှာလဲ nickname လေးရှိပါသတဲ့၊ nickname လေးက ညစ်ပတ်‌နေတဲ့နှင်းဘောလုံးလေး (dirty snow ball)ပဲဖြစ်ပါတယ်၊

ဘာလိုဒီလိုခေါ်ကြတာပါလိမ့်၊ ဆက်လေ့လာလိုက်ရအောင်

ကြယ်တံခွန်လေးတိုရဲ့ ဖြစ်ပေါ်လာပုံ 𝜗𝜚 ₊˚⋆

ကြယ်တံခွန်လေးတိုမှာလဲ ကြက်ဥလေးတွေလိုဘဲ အတွင်းတည်ဆောက်ပုံနဲ့ အပြင်တည်ဆောက်ပုံဆိုပြီး ၂မျိုးရှိပါသတဲ့ရှင်။

အပြင်တည်ဆောက်ပုံမှာတော့

ကျောက်နဲ့ သတ္ထုအရောကို အပြင်ကအမည်းရောင်ဖုန်မှုန့်လေးတွေနဲ့ ဖုံးအုပ်ထားပြီးတော့၊

အတွင်းတည်ဆောက်ပုံမှာတော့ နျူကလိယ၊ ရေ၊ ရေခဲ၊ အေးခဲနေတဲ့ ကာဗွန်ဒိုင်အောက်ဆိုဒ် အစရှိတဲ့ အရာဝတ္ထုတွေနဲ့ ဖွဲစည်းထားပါတယ်။ ကဲ ဒီလိုဆို ညစ်ပတ်နေတဲ့နှင်းဘောလုံးလေးရဲ့ အဓိပ္ပာယ်ကို သဘောပေါက်လောက်ကြရောပေါ့နော်။

လှေနံနှစ်ဖက်နင်းတဲ့ လူရှုပ်ကြယ်တံခွန်လေးများ 𝜗𝜚 ₊˚⋆

ခေါင်းစဉ်လေးအတိုင်းပဲ၊ ကြယ်တံခွန်လေးတိုမှာလဲ Gas tail (long or ion or plasma tail) and Dust tailဆိုပြီးနှစ်မျိုးပါဝင်ပါတယ်။

Gas tailလေးတွေဟာ အတွင်းတည်ဆောက်ပုံက အရာဝတ္ထုလေးတွေကြောင့်ဖြစ်ပေါ်လာပြီး၊ ဖြောင့်မတ်‌တဲ့ tailလေးတွေ ဖြစ်ကြပါတယ်။

Dust tailလေးတွေကတော့ အပြင်ဘက်တည်ဆောက်ပုံက အရာဝတ္ထုလေးတွေကြောင့်ဖြစ်ပေါ်လာပြီး နေရောင်ခြည်ရဲ့ဖိအားကြောင့် အနည်းငယ်ကွေးပါတယ်ရှင့်။

သတိထားရမှာက ကြယ်တံခွန်လေးတိုကို တောက်ပအောင် ပတ်လမ်းမှာရွေ့လျားရင်း အတွင်းတည်ဆောက်ပုံက နျူကလိယ၊ Comaနှင့် အစရှိတဲ့အခြားသောအရာဝတ္ထုလေးတွေကိုနေရောင်က ရောင်ပြန်ဟပ်တာဖြစ်ပါတယ်။ ကိုကိုနေနဲ့နီးလေ၊ နေရောင်နဲ့များများရောင်ပြန်ဟပ်လေ၊ များများရောင်ပြန်ဟပ်လေ ပိုမိုတောက်ပလေပဲ ဖြစ်ပါတယ်။ ကိုယ်ပိုင်အလင်းရောင်ထုတ်တာ လုံးဝမဟုတ်ရပါဘူးရှင်။

ကြယ်တံခွန်လေးတိုရဲ့ မွေးရပ်မြေ 𝜗𝜚 ₊˚⋆

ပတ်လမ်းအကြီးကြီးထဲမှာ လှည့်ပတ်နေတဲ့ ကြယ်တံခွန်လေးတိုမှာလဲ explorerလေးတိုလို မွေးရပ်မြေရှိပါသတဲ့ရှင်။

ကြယ်တံခွန်လေးတွေမှာတော့ မွေးရပ်မြေနှစ်ခုရှိပါသတဲ့။

ပထမမွေးရပ်မြေဖြစ်တဲ့ Kuiper beltကတော့ ကျွန်မတိုရဲ့မင်းသားကြီး ကိုကိုနေနဲ့ 50AU အကွာ၊ နက်ပကျွန်းဂြိုဟ်ရဲ့ နောက်ဘက်မှာတည်ရှိပါတယ်။

ဒါ့အပြင် ဂြိုဟ်ပုလေး Plutoရဲ့ အိမ်လဲဖြစ်ပါသေးတယ်။

ဒုတိယမွေးရပ်မြေကတော့ Oort cloudဆိုတဲ့ Kuiper belt ရဲ့နောက်ဖက်၊ နေအဖွဲအစည်းရဲ့ အစွန်ဆုံးမှာတည်ရှိပြီး ၊ မင်းသားကြီးကိုကိုနေနဲ့ 2000AUနဲ့ 5000AUကြားကွာဝေးပါတယ်။

ဒီလိုမျိုး နေအဖွဲအစည်းရဲ့ ဗဟိုတိုင်မင်းသားကြီးနေနဲ့ အဝေးကြီးမှာ မွေးဖွားလာရတော့ ရေခဲတုံးလေးတွေ ဖြစ်နေတာ မဆန်းဘူးထင်ပါရဲ့နော်။ ဒီလိုအဝေးကြီးကမလို နှစ်ရာချီကြာတဲ့ ဘဲဥပုံပတ်လမ်းတွေ ရှိနေရတာပဲဖြစ်ပါတယ်။

ဒါပေမဲ့ တချိန်ချိန်‌မှာတော့ မင်းသားကြီးနေရဲ့အနီးကို မဖြစ်မနေရောက်လာကြတာပါပဲရှင်။ ဒီတော့ Explorerလေးတိုလဲ ရေခဲတုံးcrushကြီးက ချေနေရင်တောင် မေတ္တာ‌စစ်တွေသာပေးရင် ကြယ်တံခွန်လေးတွေလိုဘဲ ဘယ်လောက်ကြာပါစေ သေချာပေါက် ကိုယ့်ဆီရောက်လာမှာပါလို အားပေးပါရစေရှင့်။

ကြယ်တံခွန်အမျိုးအစားလေးများ 𝜗𝜚 ₊˚⋆

ကြယ်တံခွန်အမျိုးအစားဟာလဲ မွေးရပ်မြေလေးတိုလိုပဲ ၂မျိုး၂စားရှိပါသတဲ့ရှင်။

ပထမအမျိုးအစားကတော့ Short-period cometဖြစ်ပြီး ပတ်လမ်းတစ်ခါပြီးမြောက်အောင် နှစ်ပေါင်း၂၀၀နှင့်အောက် ကြာတတ်ပြီး Kuiper beltမှာ အရင်းခံခဲ့တာဖြစ်ပါတယ်။

ဒုတိယအမျိုးအစားဖြစ်တဲ့ Long-period cometကတော့ ပတ်လမ်းတစ်ခါပြီးမြောက်အောင် နှစ်ပေါင်း ၂၀၀ကနေ ၁၀၀၀ထိ ကြာတတ်ပြီး Oort cloud မှာ အရင်းခံခဲ့တာဖြစ်ပါတယ်။

အဲ့တော့အလွယ်သဘောဆို short period originated in Kuiper belt and long period originated in Oort cloudလို မှတ်ထားရင်ရပါပြီ။ဒါမှမဟုတ် မင်းသားကြီးကိုကိုနေနဲ့ ဝေးလေ အချိန်ပတ်လမ်းရှည်လေလို မှတ်ထားရင်လဲရပါတယ်ရှင်။

Celeကြယ်တံခွန်လေးများ 𝜗𝜚 ₊˚⋆

လူတွေလိုပဲ ကြယ်တံခွန်လေးမှာလဲ ထင်ရှားကျော်ကြားဆယ်လီများအဖွဲ ရှိကြပါတယ်ရှင်။

Comet Encke

ပထမဆုံး Celeလေးကတော့ cometsတွေ အားလုံးမှာ အတိုဆုံးပတ်လမ်း ( shortest orbit )ရှိတဲ့ Maknae ကြယ်တံခွန်လေးဖြစ်ပြီး၊ သူ့ကိုတော့ နှစ်ပေါင်း ၃.၃နှစ်မှာ တစ်ခါမြင်ရပါတယ်။

Comet Halley

ဒုတိယ cele Halleyလေးကတော့ ၇၅-၇၆နှစ်အတွင်းမှာ ကမ္ဘာကနေ တစ်ခါမြင်ရပြီးတော့ မြေပဲပုံသဏ္ဍာန်ရှိလို မြေပဲလေး Halley လိုခေါ်ကြပါတယ်။

မြေပဲလေး Halleyနဲ့ပက်သက်ပြီး ထူးခြားဖြစ်စဉ်လေးတစ်ခုလဲရှိပါသတဲ့ရှင်။ American author တစ်ဦးဖြစ်တဲ့ Mr Mark Twainဟာဆိုရင် Comet Halley ကို ကမ္ဘာမြေကနေ မြင်ရတဲ့နေ့မှာ မွေးဖွားလာပြီး၊ သူကိုယ်တိုင်ကလဲ သူဟာ‌ Comet Halleyကိုနောင်တစ်ကြိမ်ပြန်မြင်ရမဲ့ အချိန်မှာ ကွယ်လွန်မယ်လို ခန့်မှန်းခဲ့ပါတယ်။ သူရဲ့ခန့်မှန်းချက်ဟာ 90%မှန်ကန်ခဲ့ပြီး သူဟာ Comet Halley မလာရင်တစ်ရက်အလိုမှာ ကွယ်လွန်ခဲ့ရပါတယ်။

Celeလေးတို့ကို ပြန်မြင်ရနိုင်ချေရှိရဲ့လား ဒါမှမဟုတ် Comet‌လေးတွေကပြန်လာမှာလား 𝜗𝜚 ₊˚⋆

ပြန်မြင်ရနိုင်ချေရှိလားဆိုရင်တော့ အမ်...............

သူသာပြန်မလာတာ ကြယ်တံခွန်လေးတွေကတော့ အချိန်တန်ရင်သေချာပေါက်ပြန်လာမှာမလို့ မြင်ရမှာ အသေအချာပါပဲရှင်။

မြေပဲHalley လေးကို ၁၉၈၆ မှာ နောက်ဆုံးမြင်ခဲ့ရတာမလို့ ၂၀၆၀ (သို့မဟုတ်) ၂၀၆၁ မှာပြန်မြင်ရနိုင်မှာဖြစ်ပြီးတော့

ပတ်လမ်းအတိုဆုံးဖြစ်တဲ့ ကြယ်တံခွန်တို့ရဲ့ Maknaeလေး Enckeကို ၉.၂.၂၀၂၇ (ဖေဖော်ဝါရီလ ၉ရက် ၂၀၂၇) မှာပြန်မြင်ရမှာဖြစ်ပါတယ်။

သေချာပေါက် worth-seeing ဖြစ်စေမှာမလို့ သွားကြည့်ကြဖို့ တိုက်တွန်းပါရစေရှင်။

Sources: spaceplace.nasa.gov, The Planetary Society, NISE, Wikipedia, Fun Facts Book, Youtube, Quora, BYJU’s

Gratitude 𝜗𝜚 ₊˚⋆

ကျွန်မတို ကြယ်တံခွန်လေးတွေဆီက အတုယူစရာလေး တစ်ခုကတော့ ဘယ်လောက်ပဲ ခရီးလမ်းကခက်ခဲကြမ်းတမ်းရှည်လျားနေပါစေ အားမလျှော့ဘဲဆက်လျှောက်လှမ်းကြဖိုပါဘဲ။ အားလုံးသိတဲ့အတိုင်း ကြယ်တံခွန်လေးတွေက နေရောင်နဲ့ထိတွေ့တဲ့အချိန်မှာ အတောက်ပဆုံး၊ အလှပဆုံးဖြစ်ကြတာမလို explorerလေးတိုလဲ နေရောင်နဲ့ထိတွေ့မဲ့ အခိုက်အတန့်မရောက်မချင်းကြိုးစားကြဖိုတိုက်တွန်းရင်း ပန်းတိုင်တွေမြန်မြန်ရောက်ပါစေလို ဆုမွန်ကောင်းတောင်းပေးလိုက်ပါတယ်ရှင်။

အားလုံးရဲ့ဘဝတိုင်းဟာ ကြယ်တံခွန်လေးတွေလို ကောင်းကင်ကြီးအပေါ်ကို အောင်မြင်မှုအလင်းတန်းတွေဖြန့်ကျက်နိုင်ပါစေရှင်။

အဆုံးထိဖတ်ပေးတဲ့ explorerလေးတို တစ်ဦးတစ်ယောက်ချင်းစီတိုင်းကို ကျေးဇူးတစ်သန်းတင်ရှိပါတယ်ရှင်။

explorerလေးတိုကို ကြယ်တံခွန်လေးအကြောင်းလေ့လာရင်း Eternal Gosh ရဲ့" ကြယ်တံခွန်"ဆိုတဲ့ သီချင်းကောင်းလေးကို နားဆင်ဖို recommend ပေးပါရစေရှင်။

https://youtu.be/i4sYYbCffmE?si=4DQLhQQPHzeJv5Gh

“မင်းနဲ့နောက်ထပ်မတွေ့ရတော့ဘူး၊ ကြယ်တံခွန်လို မိုးသားထဲခရီးထွက်သွားတော့............။”

⊹₊ ˚‧︵‿₊୨୧₊‿︵‧ ˚ ₊⊹

#Astronomydepartment

#theblossoms

#theblossoms100

#content_by_LinLatt

#graphic_by_Akari

#research_by_Athin