White Holes

Friendzone ထဲရောက်သွားသလို Black hole ထဲရောက်သွားရင်လည်း ပြန်မထွက်လာနိုင်ဘူးတဲ့ ဒါဆို White hole ကကော??🧐

ဒီနေ့မှာတော့ နောက်ထပ် သိပ္ပံ topic လေးတစ်ခုအကြောင်း ပြောပြချင်ပါတယ်။ ဒါကတော့ အားလုံးနဲ့ ရင်းနှီးပြီးသား Black hole မဟုတ်တဲ့ White hole အကြောင်းပါ။ ဒီအကြောင်းလေးကို ကြားဖူးကြလားဟင်❓

White hole က သိပ္ပံနည်းကျ အတည်ပြုနိုင်ခြင်းမရှိသေးဘဲ hypothetical concept တစ်ခုအနေနဲ့သာ တည်ရှိနေတာဖြစ်ပြီး matter and energy တွေကို တွန်းကန်လို့ Black hole ရဲ့ ဆန့်ကျင်ဘက်လို့ ပုံဖော်ထားကြပါတယ်။

နားလည်လွယ်အောင် Black hole နဲ့ White hole ကို နှိုင်းယှဉ်ပြီး ပြောပြပါမယ်။ Black hole မှာဆိုရင် သူ့ရဲ့ အလွန်ကြီးမားတဲ့ ဆွဲငင်အားကြောင့် အရာဝတ္ထုတွေက escape မလုပ်နိုင်ပေမဲ့ White hole မှာကျ escape လုပ်နိုင်ပေမဲ့ သူ့ထဲကို မဝင်ရောက်နိုင်ကြဘူးတဲ့။ Black hole က attract လုပ်ပြီး White hole က expel လုပ်ပါတယ်။ ပြီးတော့ Black hole ရဲ့ gravity ကြောင့် အဲ့နားမှာ အချိန်တွေက နှေးသွားပေမဲ့ White hole ကတော့ ဆန့်ကျင်ဘက်အနေနဲ့ အချိန်တွေ မတည်ငြိမ်တာမျိုး ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။

White hole က hypothetical concept လို့ဆိုတဲ့အတိုင်း သီအိုရီတွေလည်း အများကြီးရှိပါတယ်။ 

ရှေ့မှာတင်ထားဖူးတဲ့ Parallel Universe နဲ့ ဆက်စပ်နေတဲ့ သီအိုရီလည်းရှိပါတယ်။ White hole တွေက Einstein ရဲ့ theory of relativity အတွက် mathematically theoretical solution ဖြစ်ပါတယ်တဲ့။

ဒီသီအိုရီမှာဆိုရင် Black hole နဲ့ White hole ကို wormhole (Einstein-Rosen bridge) နဲ့ ချိတ်ဆက်ထားတယ်လို့ အကြံပြုထားတယ်။ 

Wormhole ဆိုတာ Black hole နဲ့ White hole ကို ဆက်သွယ်ထားတဲ့ တံတားတစ်စင်းလိုပါပဲ။ Black hole ထဲကို ကျသွားတဲ့အရာတွေက wormhole ကနေ ဖြတ်ပြီး ဒီ universe ရဲ့ တစ်နေရာက White hole ကနေပြီး ပြန်ထွက်လာတယ် ဒါမှမဟုတ် တခြား universe အထိပါ ရောက်သွားနိုင်တယ်လို့ သီအိုရီအရ ယူဆကြပါတယ်။ မျက်လုံးထဲသေချာမြင်အောင် အောက်ကပုံလေးကို ကြည့်နိုင်ပါတယ်။

နောက်တစ်ခုအနေနဲ့ Big Bang Theory. 

Big Bang ဟာလည်း energy and matter တွေကို expel လုပ်တာဖြစ်လို့ ဒါဟာ white hole event တစ်ခုလို့လည်း တစ်ချို့ သိပ္ပံပညာရှင်တွေက စဉ်းစားကြပါတယ်။

နောက်တစ်ပိုင်းအနေနဲ့ White hole က ဘာလို့ရှိနိုင်လဲ မရှိနိုင်လဲဆိုတာကို ရှာဖွေတွေ့ရှိထားတဲ့ အချို့အချက်အလက်တွေနဲ့ ဆွေးနွေးကြည့်ကြပါမယ်။

ပထမဆုံးအနေနဲ့ ဘာလို့ တည်ရှိနိုင်လဲဆိုတဲ့ မေးခွန်းကို အရင် ဆန်းစစ်ကြည့်ရအောင်။ 

နံပါတ် (၁) ကတော့ အပေါ်မှာပြောခဲ့တဲ့ Einstein theory အတွက် solution တစ်ခုဖြစ်တယ်ဆိုတဲ့ အချက်..

ရှေ့ကပြောခဲ့တဲ့ relativity equation အတွက် White hole တွေက mathematical solution ဖြစ်ပါတယ်။ Black hole နဲ့ similar ဖြစ်ပေမဲ့ အချိန်စီးဆင်းမှုကတော့ reverse ဖြစ်တယ်။

နံပါတ် (၂) အချက်ကတော့ White hole တွေဟာ theory အရ unstable ဖြစ်လို့ အချိန်ခဏတာပဲ တည်ရှိနေနိုင်ပါတယ်။ ဒီ idea လိုဆို White hole ကို ဘယ်လို disturbance ကပဲ ဖြစ်ဖြစ် ဝင်တိုက်ပြီး ပျက်စီးသွားတာ or Black hole အဖြစ် ပြောင်းလဲသွားနိုင်ပါတယ်။ ဒါကြောင့် White hole တွေဟာ ရှားပါးပြီး ရှာမတွေ့နိုင်ဖြစ်နေတာလည်း ဖြစ်နေနိုင်ပါတယ်။ 

ဒီအကြောင်းကနေ ကျွန်တော်တို့က Black hole တွေ အများကြီးကို ရှာဖွေတွေ့ရှိပေမဲ့ ဘာလို့ White hole တွေကို မတွေ့ရလဲဆိုတဲ့ မေးခွန်းကို ရှင်းပြနိုင်မယ်ထင်ပါတယ်။

ဒါဆို White hole တွေက မတည်ရှိနိုင်ဘူးဆိုတဲ့ဘက်ကနေ ပြန်ကြည့်ကြရအောင်။

White hole တွေက ပြောရမယ်ဆိုရင် mathematics of general relativity အရပဲ တည်ရှိနိုင်တာဖြစ်ပြီး လက်တွေ့မှာတော့ သူတို့ရဲ့ တည်ရှိမှုနဲ့ ပတ်သက်ပြီး ရှာဖွေတွေ့ရှိထားတဲ့ ဘာသက်သေ၊ အထောက်အထားမှ မရှိသေးပါဘူး။

White hole တွေရဲ့ တည်ရှိမှုကို မယုံကြည်ကြတဲ့ အကြီးမားဆုံး အကြောင်းအရင်းတစ်ခုကတော့ White hole တွေဟာ The Second Law of Thermodynamics ကို ချိုးဖောက်ရာရောက်တယ်ဆိုတဲ့ logic ပါ။ ဒီ law မှာတော့ closed system တစ်ခုမှာရှိတဲ့ Entropy က တိုးလာတာ or constant ပဲ ဖြစ်နေရမယ်။ လျော့သွားတယ်ဆိုတာမရှိရဘူးတဲ့။ Entropy ဆိုတာ chaos or randomness ကိုပြောတာပါ။

ရှင်းသွားအောင် ဥပမာတစ်ခု ပြောပြပါမယ်။ ဥပမာအနေနဲ့ ကိုယ့်မှာ လုံးဝ perfectly သန့်ရှင်း သပ်ရပ်တဲ့အခန်းတစ်ခန်း ရှိတယ်ဆိုပါစို့။ အခန်းထဲမှာ တစ်ခုခု ရှုပ်ပွသွားတိုင်း၊ ပျက်စီးသွားတိုင်း entropy value နဲ့ 1 မှတ် ပေးလိုက်ကြရအောင်။ ဘာမှမဖြစ်သေးဘဲ perfect ဖြစ်နေတဲ့ အချိန်ကို 0 သတ်မှတ်တာပေါ့။ ဒီနေရာမှာ တန်ဖိုးက 0 အပြင် negative မဖြစ်နိုင်ပါဘူး။ ဘာလို့လဲဆိုတော့.. အခန်းက perfectly သန့်ရှင်း သပ်ရပ်တယ်ဆိုရင် ဒီထက်ပိုပြီး သန့်ရှင်းဖို့ ဖြစ်နိုင်ပါဦးမလား။

အခန်းက သူ့သဘာဝအတိုင်း ဒီတိုင်းထားတာ ကြာလာရင် အချိန်နဲ့အမျှ ပျက်စီးလာမယ်၊ ဖုန်တွေတက်မယ်။ ဒီထက်ကြာလာရင် ပစ္စည်းတွေက ဆွေးမြေ့လာမှာပါ။ သဘာဝတရားအရ တဖြည်းဖြည်းနဲ့ ပျက်စီးလာပြီး entropy value က များလာရုံပါ။ ဒါဟာ သဘာဝတရားကြီးရဲ့  နိယာမပါပဲ။

Black hole တွေက matter တွေကို ပျက်စီးစေပြီး entropy value ကို တိုးလာစေတယ်ဆိုရင် opposite အနေနဲ့ White hole က matter and energy ကို ထုတ်တာဖြစ်တဲ့အတွက် entropy value ကို လျော့သွားစေမှာပါ။ ဒါကြောင့် universe ကြီးက အချိန်နဲ့အမျှ ပိုပြီး mess ဖြစ်လာမှာဆိုတဲ့ The Second Law of Thermodynamics ကို ချိုးဖျက်ရာကျတယ်လို့ ပြောကြတာပါ။

နောက်ပြီး Black hole က collapsing star ကနေ ဖြစ်လာတယ်ဆိုတဲ့ process အခိုင်အမာရှိပေမဲ့ White hole ကို ဖြစ်ပေါ်လာစေမဲ့ process ကတော့ တရားဝင် အကြောင်းအရင်းနဲ့ သက်သေ မရှိသေးတဲ့အတွက် ဘယ်သူမှ အတည်မပြုနိုင်သေးတာပါ။

သက်‌သေအ‌ထောက်အထားမရှိတာနဲ့ဘဲ တကယ်မတည်ရှိနိုင်ဘူးလို့ ပြောလို့မရပါဘူး။ Black hole တွေဟာလည်း equation of general relativity အတွက် ခန့်မှန်းချက်တစ်ခုသာ ဖြစ်ခဲ့တာပါ။ Black holeတစ်ခုက သိပ်သည်းလွန်းပြီး အလင်းတောင်မလွတ်မြောက်နိုင်ဘူးဆိုတာ အရင်က စိတ်ကူးသက်သက်သာ ဖြစ်ခဲ့တာပါ။ တကယ်တမ်းရှာဖွေတွေ့ရှိတော့မှ အမှန်တရားမှန်း သိပြီး တစ်ကမ္ဘာလုံးကို အံ့ဩစေခဲ့တာပဲဖြစ်ပါတယ်။

ဒါဆို ဖတ်နေတဲ့ လူကြီးမင်းတို့ အတွေးမှာကော ဘယ်လိုထင်ပါသလဲ.. တကယ်ရှိလား? မရှိဘူးလား? 

The Blossoms ရဲ့ Astronomy Department ကနေ နောက်ထပ်လည်း စိတ်ဝင်စားဖို့ကောင်းတဲ့ science topic တွေကိုလည်း ပြင်ဆင်ထားတာမို့ stay tuned ပါနော်👀